ประคบกาย ประคองใจ

"..มิใช่แค่ประคบผ่อนคลายทางกาย แต่เพื่อประคองใจให้สุขอย่างยั่งยืน.." ธรรมโอวาทจากท่านแม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต

ผ่อนคลายให้สบายกายด้วย ลูกประคบสด ..กลายเป็นมุมหนึ่งที่คณะแม่ชีและผู้ปฏิบัติธรรม จะมีกิจกรรมร่วมกันภายในอาคารธรรมาศรม ของเสถียรธรรมสถาน ใกล้สระโพธิสัตว์ที่เป็นน้ำแร่จากหินภูเขาไฟ มุมทำลูกประคบสดนี้ มีขึ้นเพื่อรองรับกิจกรรม "ต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะ" ตามดำริของท่านแม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต

ลูกประคบสดทำให้พื้นที่บริเวณสระน้ำแร่นี้อบอวลด้วยกลิ่นสมุนไพรไทย ดึงดูดผู้สูงวัย หรือต้วมเตี้ยมเป็นอย่างย่ิง อันที่จริงแล้วเป็นเรื่องไม่ยากนัก คุณสามารถทำเองก็ได้ แต่ผู้เขียนอยากชวนคุณผู้อ่านสวมบทเป็นนักคิดสักครั้ง พร้อมคิดตามช่วงเทศกาล"สวดมนต์ข้ามปี เริ่มต้นดี ชีวิตดี ชีวิตเดิร์น"กับผู้ปฏิบัติธรรมกว่า 1,000 คน ที่หมุนเวียนเข้ามาตั้งแต่วันศุกร์ที่ 28 ธันวาคม 2561 ถึง 1 มกราคม 2562

 ก่อนอื่นเตรียมเครื่องไม้เครื่องมือกันก่อนวันงาน

- ผ้าดิบ 10 เมตร

- เชือก 3 ใจ

- ไพล 10 กิโลกรัม

- ตะไคร้ 3 มัดใหญ่

- ลูกมะกรูด 60 ลูก

- การบูร 1/2 กิโลกรัม

- หม้อนึ่ง 3 ใบ

เมื่อเครื่องมือพร้อมแล้ว ทีนี้ก็เริ่มจาก"ต้วมเตี้ยมกับเตาะแตะ" ลุยกันก่อนออกสนามจริง ตั้งแต่ล้างไพล ลูกมะกรูด ตะไคร้ พร้อมตัดผ้าดิบขนาด 32 x 32 ซม. นำไพลตากแดดจนแห้งสนิท

วันแรกเริ่มกันด้วยกิจกรรม "เรียนรู้การทำลูกประคบสมุนไพรสดตำรับวัดโพธิ์" ขั้นตอนแรกฝึกคณะแม่ชี ให้เป็นผู้ดูแลกิจกรรม "ประคบกาย ประคองใจ"ในวันต่อ ๆ ไป โดยหมอหญิง (รฐา ฤกษ์วราสุข) เป็นผู้สอนทำลูกประคบ เริ่มตั้งแต่การหั่นไพล มะกรูด และตะไคร้ จากนั้นนำไพลและตะไคร้ ตำลงในครกพอละเอียด จากนั้นนำมาคลุกเคล้ากับการบูรและมะกรูด ขั้นตอนที่สอง นำผ้าดิบที่ตัดไว้แล้ว มาห่อใส่สมุนไพรสดพร้อมพันด้วยเชือกยาว 1 เมตรอย่างสวยงาม ช่วงเวลาขณะฝึกแม่ชีอยู่นั้น หมอนวดเท้าเพื่อสุขภาพและผู้ปฏิบัติธรรมบางท่านให้ความสนใจและขอเข้ามาเรียนรู้พร้อมร่วมเป็นทีมจิตอาสา

วันที่สองเริ่มกันด้วยกิจกรรม "เรียนรู้การนวดด้วยลูกประคบร้อน" ขั้นตอนแรกฝึกคณะแม่ชี และจิตอาสาได้เรียนรู้การใช้ลูกประคบร้อน โดยทีมหมอนวดธรรมาศรม เป็นผู้สอน หลังจากเรียนรู้วิธีประคบแล้ว ต่างผลัดกันประคบซึ่งกันและกัน โดยแผนเดิมที่กำหนดไว้นั้น ตั้งใจให้กลุ่มเยาวชน ISV Club (International Spiritual Volunteer Club) มาเรียนรู้วิธีการทำและวิธีการประคบกับคณะแม่ชี เพื่อนำไปใช้ดูแลผู้สูงวัยที่มาปฏิบัติธรรมในเทศกาลสวดมนต์ข้ามปีให้สอดคล้องกับกิจกรรม "ต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะ" แต่เมื่อได้ปฏิบัติการแล้ว กลุ่มเป้าหมายที่ให้ความสนใจกลับเป็นผู้หญิงวัยทำงานที่มาปฏิบัติธรรม

วันที่สามด้วยกิจกรรม "นวดประคบกาย เพื่อประคองใจแก่ผู้สูงวัย (ต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะ)" คณะแม่ชีและจิตอาสานัดหมายเวลากันจัดซุ้มลูกประคบ เพื่อรับผู้สูงวัย แต่อย่าลืมว่ากลุ่มเยาวชน ISV Club ไม่ได้เรียนรู้ตามแผนที่คิดไว้ ส่วนคณะแม่ชี ศีล 10 ก็ไม่สมควรนวดประคบผู้ปฏิบัติ ถือศีล 8 หรือฆราวาส ถือศีล 5 ฉะนั้น งานนวดด้วยลูกประคบ จึงแนะให้หมอนวดเท้าเพื่อสุขภาพใช้ลูกประคบสดดูแลผู้มารับบริการ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งวิธีแก้ไขปัญหาการใช้ลูกประคบสด หลังจากปัญหาการนวดลูกประคบได้คลี่คลายลง ปัญหาใหม่ที่ตามมาคือได้รับแจ้งว่า ไพลหมด ตะไคร้หมด ผ้าหมด ขณะที่มีผู้สนใจเข้ามาเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง จึงจำต้องหยุดกิจกรรมไว้เพียงแค่นั้น และหาหนทางแก้ไขในวันถัดไป

  วันสุดท้ายด้วยกิจกรรม "ประคบกาย ประคองใจ" หมอนวดธรรมาศรม ต่างระดมกันรวบรวมไพลสดพร้อมผ้าดิบของตนมาจากบ้าน เพราะเทศกาลปีใหม่ตลาดสดและตลาดผ้าปิดหมด โดยเฉพาะปากคลองตลาดแหล่งขายไพลที่ใหญ่สุดก็ปิดบริการ ..ความร่วมมือและเสียสละเพียงเท่านี้งานประคบกาย ประคองใจ ก็สำเร็จลุล่วงส่งความสุขและแจกจ่ายลูกประคบสดให้แก่คนมาร่วมสวดมนต์ข้ามปี "เริ่มต้นดี..ชีวิตดี..ชีวิตเดิรน์" ที่เสถียรธรรมสถาน

 TIPS : หลังเก็บงานของต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะ เมื่อกิจกรรมสำเร็จ ทีมนวดธรรมาศรมช่วยกันเก็บงานและทำความสะอาดพื้นที่พบว่า มีถุงไพลสด 5 กิโลกรัม ตะไคร้สด 1 ถุงใหญ่และมะกรูดสด ที่ซ้อนทับไว้จนมองไม่เห็น ดังที่กล่าวไปแล้วว่า เป็นปัญหาของวัตถุดิบหมด ฉะนั้นจงอย่าประมาท และควรใช้ความรอบคอบมีวิธีตรวจสอบให้มากกว่านี้ ในขณะนั้นจิตของผู้เขียนระลึกถึงธรรมโอวาทของครูบาอาจารย์ว่า"..มิใช่แค่ประคบผ่อนคลายทางกาย แต่เพื่อประคองใจให้สุขอย่างยั่งยืน.."

เลือกประเภทของวัตถุดิบที่เหลือให้เหมาะกับการใช้งานต่อไป งานต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะของที่บ้านยังไม่จบสิ้น เมื่อช่วยเตรียมเครื่องไม้เครื่องมือกันก่อนวันงานได้ ดังนั้นช่วงหลังวันงานก็น่าจะช่วยคิดช่วยทำได้

วัตถุดิบแช่ช่องแข็ง ลูกประคบสดที่ทำแล้วแต่ยังไม่ได้นำไปใช้ มีทั้งสิ้น 19 ลูก สมุนไพรสดที่ยังไม่ได้ห่อในผ้าดิบ 1 ห่อ

ลูกประคบที่ใช้แล้ว แยกผ้าดิบและเชือกผูกออก จากนั้นนำสมุนไพรใช้แล้วไปตาก 3 แดดให้แห้ง ส่วนผ้าดิบนำมาซักให้สะอาด เพื่อใช้สอนทำลูกประคบสดในครั้งต่อไป

วัตถุดิบสด ไพลสดเก็บไว้ใช้ได้ ลูกมะกรูดสดเก็บไว้ในตู้เย็น ส่วนตะไคร้สด เนื่องจากได้แช่น้ำไว้ก่อนเตรียมงาน จึงมีรากงอกออกมา และนำมาปลูกต่อในสวนหลังบ้านไว้

 ท่ามกลางสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลง มีหลายสิ่งหลายอย่างที่เราอาจนึกไม่ถึง และมิอาจมองข้ามไป เรื่องราวของ"ต้วมเตี้ยมเลี้ยงเตาะแตะ" ที่นำเสนอนี้ เพราะเชื่อว่าการเรียนรู้จากคนรุ่นก่อนในทุกแง่มุม ล้วนเป็น "มรดก" ที่ทรงคุณค่า และยังเกิด "คุณค่าทางใจ" แก่ผู้พบเห็น